Kanał: Dzielnice Szczecina

Metryczka

  • Widownia: 30623
  • Produkcja: AlfaTV 2016
  • Zdjęcia: Bartosz Semanycz
  • Montaż: Grzegorz Lickiewicz
  • Realizacja: Ryszard Sielicki

Opis

Żydowce-Klucz – osiedle administracyjne Szczecina, będące jednostką pomocniczą miasta. Położone na Prawobrzeżu, w południowo-zachodnim skraju Szczecina.
Według danych z 4 maja 2010 w osiedlu na pobyt stały zameldowanych było 2299 osób. 

Pierwsze ślady bytności człowieka na terenie Żydowiec pochodzą z okresu neolitu. Odkryto tu znaleziska wiązane z kulturą pucharów lejkowatych. Osadnictwo występowało tu głównie w neolicie oraz w epoce brązu- kultura łużycka. Żydowce zostały założone w 1750 roku przez radcę Kamery Wojenno-Skarbowej Richarda Christopha Sydow'a, w ramach zarządzenia z 1747 roku króla Fryderyka II, nakazującego zasiedlić tereny nad Regalicą. Według umowy z 30 czerwca 1747 roku o czynszu wieczystym, potwierdzonej przez króla 25 lipca, Żydowce zostały odsprzedane za sumę 411 talarów 7 groszy i 6 fenigów czynszu wieczystego przez Pomorską Kamerę Wojenno-Skarbową (niem. Pommersche Kriegs- und Domainen- Kammer) w Szczecinie dla radcy wojennego Richarda Christopha Sydow’a, który był również głównym dzierżawcą urzędu w Kołbaczu. W czasie wojny siedmioletniej w 1758 roku wieś została spalona przez wojska rosyjskie. Wieś ponownie odbudowano, lecz w 1813 roku ponownie została zniszczona przez wojska francuskie.

Żydowce były jednym z najbardziej dochodowych majątków powiatu gryfińskiego. W 1865 roku 2/3 znakomitych łąk w Żydowcach, położonych przy Regalicy i podzielonych na małe parcele zostało wydzierżawionych za 4000 talarów rocznie. Dochody przynosiła również reszta gruntów, dzięki czemu wartość majątku oszacowano na 120 tys. talarów. W 1868 roku wieś liczyła 438 mieszkańców, 36 domów mieszkalnych i 61 budynków gospodarczych. Ziemia podzielona była na 311 parceli, w sumie 424 morgi. We wsi funkcjonowała również cegielnia.

W 1903 roku powstała fabryka sztucznego jedwabiu (Wiskord S.A.) należąca do hrabiego Guido Henckel von Donnersmarck. W 1911 roku fabrykę rozbudowano i wybudowano domy dla pracowników i urzędników. Wraz z rozbudową fabryki w latach 1911-1912 umocniono nabrzeża przeładunkowe przy fabryce sztucznego jedwabiu, a następnie w latach 1913-1914 wykonano regulację rzeki Regalica, umacniając linię brzegową Żydowiec. W roku 2000 nastąpiła upadłość „Wiskord” S.A.

Klucz - część miasta Szczecina na osiedlu Żydowce-Klucz, położone nad Regalicą (Odrą Wschodnią) przy węźle autostrady A6 z drogą krajową nr 31 oraz torach linii kolejowej łączącej Szczecin z Gryfinem.

Pierwsza wzmianka o wsi Klucz pochodzi z roku 1226. Na początku XIV w. weszła ona w skład dóbr klasztoru cystersów w Kołbaczu. Centrum średniowiecznej wsi znajdowało się wysokim brzegu nadodrzańskiej doliny w okolicy skrzyżowania dzisiejszych ulic: Bielańskiej i Suchej. Tam też znajdował się średniowieczny kościół kamienny, całkowicie zniszczony podczas działań wojennych w 1945 r. Do dnia dzisiejszego zachowały się pozostałości sąsiadującego z kościołem cmentarza w postaci bramy cmentarnej z 1706 r. i kilku nagrobków. W pobliżu znaleźć można również szczątki pomnika poległych w I wojnie światowej mieszkańców wsi.

Tereny znajdujące się bezpośrednio przy Odrze Wschodniej (okolice dzisiejszej ul. Rymarskiej) zostały zabudowane dopiero w XVIII w. po ich osuszeniu i wytyczeniu siatki ulic. Klucz, podobnie jak większość prawobrzeżnych osiedli, włączony został w 1939 r. w granice tzw. Wielkiego Szczecina. W marcu 1945 r. toczyły się tu ciężkie walki między jednostkami 1 Frontu Białoruskiego (w tym jednostkami polskimi: 2 Łużycka Dywizja Artylerii, 1 Samodzielna Brygada Moździerzy), a wojskami niemieckimi.

Bezpośrednio po wojnie Klucz wchodził w skład ówczesnego powiatu gryfińskiego, a od 1948 r. jest częścią Szczecina. W Kluczu mieszka obecnie ok. 1500 mieszkańców, należą do niego także mniejsze, prawie niezamieszkane osiedla Kluczewko i Radziszewko. Osiedle ma zabudowę typu willowego.

Południowo-wschodnią część osiedla tworzą lasy Puszczy Bukowej i Szczecińskiego Parku Krajobrazowego. Na Regalicy znajduje się duża wyspa Klucki Ostrów o pow. ok. 50 ha, na której znajduje się użytek ekologiczny z naturalnym zespołem roślinności łęgowej, jest ona oddzielona od osiedla Kanałem Kluckim. Tuż za rzeką, na Międzyodrzu, znajduje się Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry. Główną ulicą (poza autostradą) jest Rymarska (droga krajowa nr 31). Komunikację z pozostałymi osiedlami zapewnia linia autobusowa 55 i 64 oraz PKS. W dniu 29 sierpnia 2004 r. zlikwidowano zawieszony od 2000 roku przystanek kolejowy Szczecin Klucz.

Zakłady Chemiczne "Chemitex-Wiskord" w Szczecinie, "WISKORD" S.A. w Upadłości to ostatnia nazwa upadłej fabryki włókien sztucznych. Przedsiębiorstwo chemiczne z siedzibą w Szczecinie (dzielnica Żydowce). Zakład produkował włókna wiskozowe (jedwab wiskozowy), włókna polipropylenowe oraz kasety magnetofonowe.

Po transformacji ustrojowej spółka zaczęła mieć problemy finansowe, w wyniku czego w roku 2000 nastąpiła upadłość „Wiskord” SA. Budowę fabryki w Żydowcach (wówczas Sydowsaue) rozpoczął w roku 1901 (1902) hrabia Guido Henckel von Donnersmarck, który po nabyciu praw patentowych na produkcję jedwabiu celulozowego metodą wiskozową rozpoczął produkcję na niewielką skalę. Powstała na terenach między rzeką Regalicą a istniejącą już wtedy linią kolejową Szczecin - Kostrzyn. W roku 1903 zakład zaczął swoją działalność. Produkowano głównie włókno wiskozowe służące następnie w dalszej obróbce do wytwarzania sztucznego jedwabiu. Przed I wojną światową fabryka zatrudniała około 1500 pracowników. W 1917 fabryka rozpoczęła produkcję włókien ciętych wiskozowych służących do produkcji woreczków na proch. Po 1933 roku liczba pracowników wynosiła około 600 osób. Przed II wojną światową szczeciński Wiskord S.A. nazywał się Vereinigte Glanzstoff Fabriken AG Wuppertal-Elberfeld-Sidofsauer lub Vereinigte Glanzstoff Fabriken AG Elberfeld Werk Sydowsaue.

W czasie II wojny światowej fabryka dość mocno ucierpiała za sprawą zniszczeń wojennych. Została także doszczętnie ograbiona z maszyn fabrycznych. Przypuszcza się także, że w czasie wojny pracowali tu przymusowi robotnicy m.in. z Polski. Fabryka pracowała do 1944.

W 1947 roku przy odbudowie Wiskordu pracowało 520 osób. Ponowne jej uruchomienie przez polską załogę miało miejsce 1 maja 1948 roku. W roku 1950 wznowiono ponownie produkcję jedwabiu sztucznego. Obecnie zakład jest zamknięty.

Należący do będącej w upadłości fabryki komin jest najwyższą budowlą w Szczecinie - 250 metrów. Jest wykorzystywany do celów radiokomunikacyjnych. Znajdują się na nim:
antena nadawcza radia UKF, nadająca program Radio Plus Szczecin na częstotliwości 88,9 MHz
telewizyjna antena nadawcza, nadająca program usługi TV Mobilna w ramach czwartego multipleksu telewizji mobilnej (MUX 4) na kanale 55 z mocą 10 kW
instalacja firmy AsterMedia, dostawcy usług telekomunikacyjnych w województwie zachodniopomorskim.

źródło: wikipedia.org